Het Plot.

[glenovic]

Het Plot

Opbouw van een klassiek verhaal:

Om verschillende termen uit te leggen zal ik vaak terug grijpen naar het karakter James die ik speciaal heb verzonnen voor deze schrijfles.
James is een workaholic die leeft voor zijn bedrijf. Hij krijgt echter te horen dat zijn vrouw van hem wil scheiden en al zijn geld wil + bezittingen. James besluit zich te vermommen en zijn vrouw opnieuw te verleiden. Zijn echtgenote komt hier echter achter en klaagt hem aan. De rechter wil James straffen door de echtgenote alles te geven wat James heeft.

De openingsscène
Een klassiek verhaal opent met een scène waarin het relatieve evenwicht van de hoofdpersoon in beeld is gebracht. Een relatief evenwicht wil zeggen dat de hoofdpersoon betrekkelijk gelukkig is. Hij heeft zich neergelegd bij de manier waarop zijn leven verloopt. Innerlijke rust kent hij echter niet.

Dit evenwicht kan te wijten zijn aan externe omstandigheden, maar meestal wordt het veroorzaakt door een blinde vlek. De hoofdpersoon houdt een bepaald inzicht over zichzelf op onbewust niveau, en vertoont hierdoor een bepaald soort, vaak eenzijdig gedrag dat innerlijke vrede onbereikbaar maakt.

In een film van 120 minuten wordt in de eerste 5 minuten het personage voorgesteld. Uit zijn gedrag zal blijken dat hij zich in een relatief evenwicht bevindt. De blinde vlek is ook voor de kijker verborgen en slechts indirect voelbaar.

Soms kan een bepaalde leeftijd of (mentale) ziekte fungeren als blinde vlek. Een autistische jongen kan bijvoorbeeld niet verder kijken dan zijn afwijking toelaat. De kijker is in dat geval wel op de hoogte van de beperking.

Het beginincident.
Het beginincident is een gebeurtenis die het hoofdpersonage overkomt. Vaak is er dus toeval mee gemoeid. Deze gebeurtenis verstoort het relatieve evenwicht. De reden dat het hoofdpersonage overrompeld wordt door deze gebeurtenis heeft vaak met de blinde vlek te maken. Als hij die niet zou hebben, zou hij anders reageren, en zou het gestelde probleem niet de impact hebben.

Voorbeeld James: het feit dat zijn vrouw wil scheiden vormt het beginincident. James wordt immers uit zijn evenwicht/dagelijks leven verstoort. Zijn blinde vlek (hij is een workaholic) laat hem echter niet inzien waarom zijn vrouw wil scheiden.

Bewust en onbewust doel
Het beginincident zorgt voor een bewust doel bij het hoofdpersonage: het verstoorde evenwicht proberen te herstellen. De blinde vlek veroorzaakt een onbewust doel, dat tegengesteld is aan het bewuste doel en ervoor zal zorgen dat het evenwicht verstoord blijft.

In het voorbeeld van James: James zijn bewuste doel is zijn gezin herenigen en het evenwicht herstellen. Kortom: terug naar de oude situatie. James zijn blinde vlek (workaholic) zorgt er echter voor dat hij dit niet kan bereiken doordat hij altijd werk voor zijn gezin kiest. Dus zijn onbewuste doel zien we hier ook.

James kan zijn bewuste doel niet bereiken zolang hij niet realiseert wat zijn onbewuste doel is. Daarover later meer.

De nevenlijn.
De nevenlijn bestaat uit nevenverhalen die de blinde vlek van het hoofdpersonage telkens anders belichten. Concreet wil dit zeggen dat je als schrijver verschillende nevenpersonages gaat verzinnen die samen met de hoofdpersoon iets zullen beleven waaruit blijkt wat de blinde vlek van de hoofdpersoon nu precies is.

De nevenpersonages zijn meestal door de hoofdpersoon 'gekozen' op basis van de blinde vlek. Het contact laat indirect zien wat de reden is dat het bewuste doel niet bereikt kan worden.

De actielijn.
De actielijn bestaat in de eerste plaats uit keerpunten. Dit zijn wendingen die de vraag 'Zal de hoofdpersoon erin slagen het relatieve evenwicht te herstellen?' steeds negatiever beantwoorden.

Voorbeeld James:
Actielijn bestaat voor James uit drie keerpunten.
1. James wil zijn vrouw terugveroveren;
2. James wordt gesnapt door zijn vrouw;
3. De rechter wil hem alles ontnemen.
Bij keerpunt drie lijkt het dus alsof het niet meer goed komt met onze James.

Geleidelijke vermenging van actielijn en nevenlijn
In het tweede kwart zullen bepaalde scènes voorkomen die dezelfde personages bevatten als die van de keerpunten. Je kunt stellen dat deze scene onderdeel zijn van de nevenlijn, maar correcter is om ze toe te wijzen aan de actielijn. Zo ontstaat er een continue afwisseling tussen het hoofdpersonage, dat zijn relatieve evenwicht terug probeert te winnen (actielijn scenes), en de (nevenlijn)scenes, die indirect verklaren waarom hem dat niet lukt.

In het derde kwart zullen de personages van de actielijn (tegenstanders) en die van de nevenlijn (nevenpersonages) met elkaar in contact komen. Deze geleidelijke vermenging neemt steeds meer toe. Het derde keerpunt dat duidelijk tot de actielijn behoort, zal bijgevolg ook bevolkt worden met nevenpersonages.

In het vierde en laatste kwart, zal de vermenging van de personages totaal zijn. Hoewel het verhaal nog steeds heen en weer gaat tussen het evenwicht proberen te herstellen en verklaren waarom dat niet lukt, zullen de tegenstanders en de nevenpersonages samen voorkomen. De functie van de scenes is dus niet langer af te leiden uit de rolbezetting.

Voorbeeld van James:
Tweede kwart:
De actielijn volgt het verhaal van James hoe hij besluit zijn vrouw opnieuw te verleiden.
De nevenlijn (bijvoorbeeld zijn vrouw) vertelt ondertussen waarom ze bij hem is weggegaan. Ze legt dus uit waarom het James niet lukt om terug te komen.

Derde kwart:
Actielijn: James wordt gesnapt door zijn vrouw en aangeklaagd. De rechter komt opnieuw in beeld en ook James zijn vrouw. Ze komen langzaam naar elkaar toe naarmate de rechtszaak nadert. Het derde keerpunt zal zijn dat de rechter James alles wil ontnemen. Hierbij zijn dus de nevenpersonages aanwezig in persoon van zijn vrouw en misschien anderen.

Vierde kwart:
De climax nadert en de vrouw (nevenpersonage), rechter (vijandig actiepersonage) en James (hoofdpersonage) komen samen in de rechtszaak. Het einde van het verhaal is de uitslag van de rechtszaak dus ieder nevenpersonage en de personages uit de actielijn komen dus samen en blijven samen tot het einde.

Het vierde kwart
Het laatste deel is eigenlijk waar je het als lezer voor doet. Je hebt zojuist gelezen dat de hoofdpersoon wanhopig is geworden door de klap die hij heeft gekregen aan het einde van het derde kwart. Het is belangrijk dat je nu je hoofdpersoon laat rusten/ bijkomen. Dit moet gebeuren zodat je de laatste aanloop vorm kan geven, de aanloop naar de finale.

Derde of vierde keerpunt?
Aan het einde van het derde kwart komt een keerpunt dat je hoofdpersoon zo terneer slaat dat hij van voor niet weet of hij van achter nog leeft. Kortom: het is de zwaarste klap die hij heeft moeten ondergaan.
Je kunt echter ook nog een vierde keerpunt schrijven. Het vierde keerpunt is meestal vergelijkbaar met het beginincident en vaak ook nog woordelijk hetzelfde.

Ter verduidelijking: James krijgt te horen dat zijn vrouw wil scheiden en al het geld wil. Hij verandert van uiterlijk om zijn vrouw opnieuw te verleiden, maar hier komt zijn vrouw achter en de rechter wil hem straffen door al zijn geld en bezittingen aan zijn vrouw te geven.

Het beginincident en het vierde keerpunt lijken dus veel op elkaar omdat ze beide gaan over het afpakken van hard verdiend geld. Echter het vierde keerpunt is veel ingrijpender omdat hij dit nooit meer zou kunnen herstellen, het is namelijk een rechterlijk bevel, tenzij....

Crisis
De crisis volgt ogenblikkelijk na de zwaarste klap (derde of vierde keerpunt). De hoofdpersoon ziet nog maar één mogelijke oplossing: veranderen. Dit is tenminste als je een happy of heroïsch einde hebt.
In het voorbeeld van James kan dit zijn dat hij inziet dat zijn vrouw eigenlijk gelijk heeft. Hij was altijd een carrièremannetje geweest en heeft haar verwaarloosd. Hij vraagt om vergiffenis en ze vergeeft hem zodat de rechter niet het laatste woord heeft.

Climax
Het inzicht over de blinde vlek vormt de crisis, de beslissing om te veranderen vormt de climax. Deze climax wordt gevolgd door wat ze 'climactic action' noemen. Deze actie kan lang of kort zijn. Zo kan het gebeuren dat de verplichte scenes en de climax in de laatste minuut van een film plaatsvinden en dat de actie die volgt slechts enkele seconde bedraagt.

Climactic action
De actie die volgt uit de climax maakt iedere terugkeer naar het begin onmogelijk. Als we teruggrijpen op James kunnen hij en zijn vrouw bij elkaar komen om het gezin te herstellen. Toch is dit geen terugkeer naar het begin. De hoofdpersoon is namelijk voor eeuwig veranderd, zijn blinde vlek bestaat namelijk niet meer.

Uitkomst
Wanneer de hoofdpersoon tijdens de climax heeft besloten om te veranderen en na de climactic action nog in leven is, dan zal je aan het einde een beeld krijgen dat zijn innerlijke rust weerspiegelt en dat in het Engels 'resolution' wordt genoemd. Vaak is dit het beginbeeld van een film: een man alleen, en het eindbeeld, een man met een vrouw en soms een kind.

MAAR

Als ieder boek een happy ending had zou iedereen na drie boeken nooit meer lezen. Dus moeten we op zoek naar een andere einde. Dat kan als volgt:

De hoofdpersoon ziet zijn blinde vlek niet in, ook al wordt het onder zijn neus geduwd door alle anderen. Hij komt aan in de scene van de climactic action en gaat ten onder. Het kan ook zijn dat hij zijn blinde vlek te laat ziet en als nog ten onder gaat. Hoe dan ook, het is dramatisch.

De hoofdpersoon heeft zijn blinde vlek ingezien en besloten te veranderen. De climactic action zorgt dan voor twee mogelijke eindes:
Happy ending en een Heroïsch einde.
Bij een heroïsch einde realiseert de hoofdpersoon dat zijn innerlijke rust ondergeschikt is aan het grotere goed dat zou ontstaan als hij zou sterven. Denk aan een zware crimineel die inziet dat hij iedereen een hoop plezier doet om dood te gaan of een held die moet sterven om het kwaad te verslaan. De hoofdpersoon sterft hier dus ook.

Er is echter ook een mix mogelijk. In de film Monster uit 2003 met Charlize Theron beseft de vrouwelijke hoofdpersoon dat hun gesprek wordt afgeluisterd, en doet alsof alleen zij verantwoordelijk is voor de moorden die ze heeft gepleegd en niet haar lesbische vriendin. Hierdoor wordt alleen zij veroordeeld en niet haar vriendin (heroïsch), en tegelijk is het dramatisch. Want juist na de veroordeling roept de hoofdpersoon dat het een schande is dat een verkrachte vrouw als zij wordt veroordeeld. Ze ziet blijkbaar niet in dat ze door alle mannen als verkrachters te zien en hen uit de weg te ruimen (blinde vlek) in eerste plaats een moordenaar is en géén slachtoffer.